by
15:41
1 komentarze
odszkodowanie za nieudany urlop
odszkodowanie za zepsuty urlop i wakacje
odszkodowanie za zmarnowane wakacje
Poniżej prezentujemy wyrok dotyczący zasądzonego odszkodowania za zmarnowany urlop. Przedmiotem głównym rozpatrywania była niezgodność standardu hotelu z zapowiadanym w ofercie.
W celu uzyskania bliższych informacji o odszkodowaniach za zmarnowany urlop zapraszamy na stronę
oraz przejrzenie pozostałych orzeczeń dotyczących niezgodności ofert operatorów turystycznych ze stanem rzeczywistym.
WYROK W
IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
...
o
ochronę dóbr osobistych i odszkodowanie
na
skutek apelacji powodów
od
wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie
z
dnia 29 czerwca 2012 r. sygn. akt III C 1165/11
I.
zmienia częściowo zaskarżony wyrok w ten sposób, że nadaje mu następującą
treść:
„
1. zasądza od (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. na rzecz P. K. kwotę 3 761 (trzy tysiące siedemset
sześćdziesiąt jeden) zł;
2.
nakazuje pozwanemu (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. przeproszenie powodów P. K.
i J. K. poprzez wysłanie listem poleconym na adres P. K. przeprosin
następującej treści: ‘ (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. przeprasza P. K. i J.
K. za naruszenie ich dóbr osobistych w postaci godności osobistej, spowodowane
skierowaniem ich w wykonaniu umowy zawartej w dniu 13 grudnia 2005 r. w ramach
pobytu na hiszpańskiej wyspie L. do hotelu (...) i zakwaterowaniem w pokojach znacznie odbiegających od wskazanego w
umowie standardu.’
3.
w pozostałym zakresie powództwo oddala;
4.
koszty postępowania między stronami wzajemnie znosi.”;
II.
w pozostałym zakresie oddala apelację;
III.
koszty postępowania apelacyjnego między stronami wzajemnie znosi.
Sygn.
akt VI ACa 1357/12
UZASADNIENIE
Pozwem
z dnia 28 września 2007 r. P. K., A. K., J. K., J. W. i D. K. wnieśli o:
-
zasądzenie kwot po 5000 zł na rzecz każdego z powodów tytułem zadośćuczynienia
i odszkodowania za zmarnowany urlop
-
zobowiązanie pozwanego do przeproszenia powodów za wszystkie stresy i negatywne
odczucia, jakich doznali poprzez całkowite pozbawienie ich przyjemności z
podróży, a które spowodowane były skierowaniem do hotelu nie nadającego się do
użytkowania.
W
uzasadnieniu pozwu powodowie wskazali, że zawarli z pozwanym (...) sp. z o.o. w
W. umowę obejmującą zakwaterowanie w trakcie wyjazdu w dniach 22 – 29 grudnia
2005 r. w czterogwiazdkowym hotelu (...) reklamowanym jako najlepszy w ofercie
katalogowej wyjazdów na wyspę L. i że warunki pobytu nie odpowiadały ofercie
pozwanego, gdyż:
-
cały obiekt był zniszczony
-
„apartament” nr (...) był za mały
-
nie było pościeli a tylko prześcieradła pod brudnymi, wilgotnymi i zużytymi
kocami
-
ręczniki miały kolor brązowy
-
standard łazienek odpowiadał ledwie taniemu schronisku młodzieżowemu
(przestarzałe, zardzewiałe wyposażenie, grzyb na ścianach, odpadające płytki,
smród z kanalizacji przenikający do pokoju)
-
na ścianach pokoju był grzyb, odpadał tynk
-
w trakcie opadów woda lała się do wnętrza hotelu w tym na przewody elektryczne
-
restauracja hotelowa była zniszczona i brudna, naczynia niedomyte, niektóre ze
śladami pleśni
-
obsługa była nieuprzejma i opryskliwa
-
na skutek reklamacji doszło do zamiany apartamentu na dwa pokoje nr (...)
-
na ścianie jednego z pokoi był grzyb
-
kiedy padał deszcz woda przeciekała przez drzwi tarasowe
-
na balkonie były robaki znane z zamieszkiwania w wilgotnych warunkach
-
telewizory w obu pokojach nie działały – naprawiono tylko jeden
-
sejf w pokoju nr (...) był uszkodzony
-
płytki w łazience pokoju nr (...) odpadały
-
meble były obite, a ściany brudne
-
kabiny i prysznic w pokoju nr (...) były brudne i przerdzewiałe
-
ręczniki były ciemne i zużyte, podobnie jak koce i nakrycia na łóżkach.
Powodowie
wskazali, że na skutek warunków pobytu mieli zepsute święta, przeżyli stres
związany z przeprowadzką do jeszcze gorszych pomieszczeń niż pierwotnie
zajmowany apartament, wilgoć i zagrzybienie w pokojach z pewnością negatywnie
wpłynęły na ich zdrowie, a dzieci zostały pogryzione przez mieszkające z nimi
robaki.
Pismem
procesowym z dnia 31 października 2007 r. powodowie sprecyzowali treść
przeprosin: (...) sp. z o.o. oraz Wydawnictwo (...) S.A. – (...) przepraszają
A. K., D. K., J. W., P. K. i J. K. za stres i negatywne odczucia, których
doznali poprzez całkowite pozbawienie ich przyjemności z podróży i urlopu, a
które to nieprzyjemności spowodowane były skierowaniem ich przez (...) sp. z
o.o. oraz Wydawnictwo (...) S.A. – (...) do hotelu (...) na hiszpańskiej wyspie
L.. Hotel ten nie nadawał się do użytkowania, był brudny i zniszczony, a
apartamenty które zaoferowano oraz części wspólne obiektu – zawilgocone i
zagrzybione, na skutek lejącej się do wnętrza wody, ze zniszczonym oraz
wyeksploatowanym wyposażeniem, odpowiadającym co najwyżej standardowi taniego
schroniska młodzieżowego. Warunki w hotelu rażąco odbiegały od umówionych. Tym
samym (...) sp. z o.o. oraz Wydawnictwo (...) S.A. – (...) bezprawnie naruszyły
dobro osobiste A. K., D. K., J. W., P. K. i J. K. jakim jest prawo do
niezakłóconego czerpania przyjemności z podróży, urlopu i wypoczynku” i wnieśli
o nakazanie pozwanemu opublikowania przeproszenia trzykrotnie w dzienniku (...)
w dodatku (...) i (...).
Pozwany
wniósł o oddalenie powództwa zaprzeczając, aby na terenie hotelu występowały
uchybienia opisane w pozwie i wskazując, że zdjęcia załączone w odpisie dla
pozwanego są niemal nieczytelne, reklamacja została złożona dopiero w dniu
poprzedzającym wyjazd powodów, powodowie skorzystali ze wszystkich świadczeń
oferowanych przez pozwanego i nie złożyli oświadczenia o odstąpieniu od umowy,
nie doszło do naruszenia dóbr osobistych powodów z uwagi na brak bezprawności
po stronie pozwanego.
Pismem
procesowym z dnia 31 grudnia 2007 r. powodowie rozszerzyli powództwo żądając
-
zasądzenia na rzecz P. K. kwoty 12 536,52 zł tytułem odszkodowania
-
zasądzenia kwot po 5000 zł tytułem zadośćuczynienia dla każdego z powodów za
zmarnowaną podróż i wypoczynek oraz zasądzenia kwoty 25 000 zł na rzecz Caritas
oraz
podtrzymując żądanie w zakresie przeproszenia.
Wyrokiem
z dnia z 29 października 2008 r. Sąd Okręgowy oddalił powództwo.
Sąd
Okręgowy ustalił, że w dniu 13 grudnia 2005 r. P. K. zawarł umowę z pozwanym
obejmującą 7 dniowy (22-29.12.2005 r.) pobyt dla 5 osób na wyspie L. w
apartamencie typu (...) w hotelu (...) z opcją all inclusive za łączną kwotę 12
536,52 zł, z dojazdem na własny koszt powodów.
Z
powodu spóźnienia powodowie przybyli 26 grudnia 2005 r.
Warunki
w jakich powodowie zostali zakwaterowani odbiegały znacząco od standardu hotelu
czterogwiazdkowego, powodowie stwierdzili zwilgocenie pokoju i robactwo, co
zgłosili w recepcji. Następnego dnia powodowie otrzymali dwa odrębne pokoje,
których standard nie odbiegał od pierwszego: w czasie opadów woda przeciekała z
tarasu, na ścianach były widoczne zagrzybienia, odpadały płytki w łazience, nie
działały telewizory, sejfy były niesprawne, meble były poobijane. Powodowie
złożyli reklamację w dniu 28 grudnia 2005 r., a potem już w kraju w dniu 23
stycznia 2006 r., reklamacja nie została uwzględniona.
Na
skutek skargi powoda P. K. do Urzędu Marszałkowskiego Województwa (...)
zaoferowano powodowi bon na kwotę 150 euro do wykorzystania przy następnej
imprezie organizowanej przez pozwanego. Dokonując powyższych ustaleń Sąd
Okręgowy oparł się na zeznaniach powodów i dokumentacja fotograficznej
dołączonej do pozwu.
Sąd
Okręgowy uznał, że nie doszło do naruszenia dóbr osobistych powodów, gdyż prawo
do urlopu i przyjemności z podróży nie są dobrami osobistymi.
Na
skutek apelacji powodów Sąd Apelacyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 8 września
2009 r. uchylił wyrok Sądu Okręgowego w części dotyczącej zasądzenia na rzecz
P. K. kwoty 12 536,52 zł tytułem odszkodowania i przekazał sprawę w tym
zakresie Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania, wskazując, że nie została
rozpoznana istoty sprawy z uwagi na brak odniesienia się do żądania w tym
zakresie. W pozostałym zakresie apelacja została oddalona ze wskazaniem na brak
możliwości rekompensowania szkód niemajątkowych w ramach odpowiedzialności
kontraktowej, nie ma zaś dobra osobistego w postaci zmarnowanego urlopu czy nieudanej
imprezy turystycznej.
Na
skutek skarg kasacyjnych wywiedzionych przez powodów J. K. i P. K. od wyroku
Sąd Apelacyjnego oddalającego apelację w zakresie żądania nakazania
przeproszenia, Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia 24 marca 2011 r. uchylił wyrok
Sądu Apelacyjnego w części dotyczącej oddalenia apelacji co do roszczeń obu
powodów obejmujących żądanie przeproszenia za naruszenie dóbr osobistych.
W
uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy wskazał, że wprawdzie prawo do spokojnego
wypoczynku (urlopu) nie jest dobrem osobistym objętym katalogiem z art. 23
k.c., konieczne jest jednak rozważenie, czy w okolicznościach faktycznych
sprawy pozwana naruszyła jedno z dóbr osobistych podlegających ochronie na
podstawie art. 23 k.c. i czy wskazany sposób usunięcia tego naruszenia jest
adekwatny do sposobu jego naruszenia. Sąd Najwyższy stwierdził, że z reguły nie
jest adekwatne domaganie się przeproszenia przez zamieszczenie ogłoszenia w
prasie, jeżeli do naruszenia dobra osobistego nie doszło publicznie.
Wyrokiem
z dnia 22 września 2011 r. Sąd Apelacyjny uchylił wyrok Sądu Okręgowego w
części dotyczącej roszczenia niemajątkowego powodów P. K. i J. K. i przekazał
sprawę w tym zakresie do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu, wskazując, że
mimo iż strona powodowa wskazywała na pozbawienie jej przyjemności z podróży
Sąd Okręgowy jest władny, na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego
dokonać oceny, czy strona pozwana naruszyła prawnie chronione dobra osobiste
powodów. W ocenie Sądu Okręgowego konieczne jest dokonanie ustaleń co do treści
łączącego strony stosunku cywilnoprawnego, jakiego standardu usług mogli się
spodziewać powodowie w ramach świadczenia usługi i czy zaistniałe odstępstwa
doprowadziły do naruszenia prawnie chronionych dóbr osobistych powodów. Sąd Apelacyjny
wskazał też, że oświadczenie składane na podstawie art. 24 k.c. powinno
konkretyzować dobro osobiste które zostało naruszone, możliwe jest ingerowania
sądu w treść przeproszenia, zaś forma przeproszenia musi być odpowiednia do
stopnia naruszenia dóbr osobistych.
Po
ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 29 czerwca 2012 r.
powództwo oddalił w całości i zasądził od P. K. na rzecz pozwanej kwotę 4 847
zł tytułem zwrotu kosztów procesu.
Sąd
Okręgowy dokonał następujących ustaleń faktycznych:
W
dniu 13 grudnia 2005 r. P. K. zawarł umowę z pozwanym obejmującą 7 dniowy
(22-29.12.2005 r.) pobyt dla 5 osób na wyspie L. w apartamencie typu (...) w
hotelu (...) z opcją all inclusive za
łączną kwotę 12 536,52 zł, z dojazdem na własny koszt powodów. Z powodu
spóźnienia powodowie przybyli 26 grudnia 2005 r. i zostali zakwaterowani w
apartamencie, który nie odpowiadał ich oczekiwaniom.
Powodowie
mieli zastrzeżenia odnośnie panującej w apartamencie wilgoci, nieprzyjemnego
zapachu z łazienki i z zewnątrz budynku, zbyt małych sypialni i okien.
Następnego dnia powodowie otrzymali dwa pokoje odrębne, które również nie
spełniały ich oczekiwań. Powodowie złożyli pisemną reklamację w dniu 28 grudnia
2005 r. ze wskazaniem, że na ścianie jednego z pokoi był grzyb, woda z tarasu w
czasie deszczu przeciekała do pokoju, na tarasie były robaki, telewizory w obu
pokojach nie działały i tylko jeden został naprawiony, lodówka śmierdziała i
była brudna, sejf w pokoju (...) był uszkodzony, płytki w tym pokoju odpadały,
meble były poobijane, ściany brudne, krany i prysznic w pokoju (...)
przestarzałe i przerdzewiałe, ręczniki zużyte a koce i nakrycia na łóżkach
wyglądały na przestarzałe. Skargi reklamacyjne składane już w kraju nie zostały
przez pozwaną uwzględnione, powodom zaoferowano bon o wartości 150 euro, jednak
powodowie odmówili jego przyjęcia.
Dokonując powyższych ustaleń Sąd
Okręgowy nie dał wiary zeznaniom powodów z uwagi na brak ich potwierdzenia w
materiale dowodowym, wskazując, że dokumentacja fotograficzna została
zakwestionowana przez pozwaną, a powodowie nie udowodnili, które pokoje
przedstawiają wykonane zdjęcia.
W
tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy uznał, że w zakresie roszczenia
odszkodowawczego podstawą odpowiedzialności pozwanego jest art. 11a ustawy z
dnia 29 sierpnia 1997 r. o usługach turystycznych. W ocenie Sądu Okręgowego
bezzasadne jest żądanie zasądzenia odszkodowania w całości poniesionej opłaty
za imprezę turystyczną, powód nie odstąpił bowiem od umowy, ale korzystał z
wszelkich świadczeń oferowanych przez pozwanego, powód, reprezentowany przez
profesjonalnego pełnomocnika nie podjął nawet próby wykazania, w jakim zakresie
impreza nie została należycie wykonana przez pozwanego i nie przedstawił
żadnych dowodów, poza dowodem ze zdjęć, które zostały zakwestionowane przez
pozwanego, uzasadniających zasadność oraz wysokość dochodzonego roszczenia. Sąd
Okręgowy uznał, że powód nie udowodnił aby poniósł szkodę, nie ma też podstaw
do zastosowania art. 322 k.p.c. z uwagi na bezczynność strony, na której
zgodnie z art. 6 k.c. i art. 227 k.p.c. spoczywał obowiązek udowodnienia faktów
mających znaczenie dla rozstrzygnięcia.
Oddalając
żądanie w zakresie nakazania przeproszenia powodów Sąd Okręgowy wskazał, że
powodowie nie wykazali, aby doszło do naruszenia ich dobra osobistego w postaci
zdrowia czy godności osobistej, poza twierdzeniami powodów brak dowodów
pozwalających na przypisanie pozwanemu działania godzącego w bezpieczeństwo
zdrowotne lub powodującego obawę o stan zdrowia, nie zostało też wykazane przez
powodów, iż nie okazano im szacunku poprzez niezapewnienie odpowiednich,
godziwych warunków w trakcie pobytu. Sąd Okręgowy wskazał, że brak innych niż
zdjęcia i twierdzenia samych powodów dowodów potwierdzających żądania powodów,
w postaci chociażby dowodu z przesłuchania rezydenta czy też innych turystów z
hotelu.
Sąd
Okręgowy wskazał też, że nawet przy przyjęciu, że doszło do naruszenia dóbr
osobistych powodów, żądanie przeproszenia w formie wskazanej przez powodów nie
byłoby adekwatne do sposobu naruszenia dóbr osobistych, Sąd nie może bowiem
ingerować i przekształcać tekstu przeprosin, może jedynie doprecyzować
nieścisłości określeń zaproponowanych przez stronę.
Apelację
od wyroku Sądu Okręgowego wnieśli powodowie P. K. i J. K., skarżąc wyrok w
całości i wnosząc o jego zmianę i zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda P. K.
kwoty 12 536,52 zł tytułem odszkodowania oraz nakazanie pozwanemu przeproszenia
powodów przez zamieszczenie jednokrotnie w dzienniku (...) w dodatku (...) na pierwszej
stronie dodatku w formacie jednorazowych przeprosin o wskazanej treści (innej –
za naruszenie dóbr osobistych w postaci zdrowia i godności osobistej)
ewentualnie nakazanie przeproszenia powodów poprzez wysłanie przeprosin tej
samej treści listem poleconym, a także zasądzenie na rzecz powodów kosztów
postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych,
ewentualnie o uchylenie w całości zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy
Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.
Skarżący
podnieśli zarzuty naruszenia prawa procesowego, tj.:
-
art. 365 § 1 k.p.c. poprzez dokonane ustaleń faktycznych sprzecznych z
ustaleniami dokonanymi przez Sąd Okręgowy w Warszawie z dnia 29 października
2008 r. sygn. akt III C 328/08 utrzymany w mocy wyrokiem Sądu Apelacyjnego w
Warszawie z dnia 8 września 2009 r. sygn. akt VI ACa 201/09, które to ustalenia
wobec uprawomocnienia się wskazanych wyżej wyroków co do części żądań powodów
mają charakter res iudicata;
-
art. 233 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów polegające
na dokonaniu odmiennej oceny stanu faktycznego sprawy niż Sąd Okręgowy w wyroku
z dnia 29 października 2008 r. sygn. akt III C 328/08, Sąd Apelacyjny w
Warszawie w wyroku z dnia 8 września 2009 r. sygn. akt VI ACa 201/09, a także
Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 22 września 2011 r. sygn. akt VI ACa
748/11 bez przeprowadzenia jakichkolwiek dodatkowych dowodów, tj. częściowe nie
danie wiary wyjaśnieniom powodów , mimo że wyjaśnienia te były przeprowadzone 4
lata wcześniej przed Sądem Okręgowy, a Sąd przeprowadzający bezpośrednio dowód
uznał je wówczas za spójne i logiczne, mimo że nie istnieją powody dla których
część zeznań miałaby być niewiarygodna, nie zaliczenie wszystkich zdjęć
fotograficznych do materiału dowodowego, z powołaniem się na zakwestionowanie
ich przez pozwanego, nie uwzględnienie dowodu w postaci złożonej przez powoda w
trakcie pobytu reklamacji przedstawicielowi pozwanego pani J. W., która została
przyjęta przez przedstawiciela pozwanego bez zastrzeżeń;
-
art. 328 § 1 k.p.c. poprzez brak wyjaśnienia dlaczego Sąd dał w części wiarę
zeznaniom powodów, a w części odmówił im wiarygodności i dlaczego żadne ze
zdjęć nie było podstawą ustaleń stanu faktycznego sprawy oraz opisanych motywów
wyroku z ustaleniami co do stanu faktycznego sprawy;
-
art. 322 k.p.c. poprzez przyjęcie, że w okolicznościach sprawy Sąd nie może
zasądzić odszkodowania według własnej oceny z uwagi na fakt, że ścisłe
udowodnienie wysokości żądania było możliwe podczas gdy przedstawione przez
powodów okoliczności, w tym dołączona do pisma z 31 grudnia 2007 r. Tabela
Frankfurcka, stanowią podstawę do zastosowania art. 322 k.p.c.
Pozwany
wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów.
Sąd
Apelacyjny zważył co następuje:
Apelacja
powodów częściowo zasługuje na uwzględnienie, mimo iż niektóre z podniesionych
zarzutów są bezzasadne.
Za
bezzasadny Sąd Apelacyjny uznał zarzut naruszenia art. 365 § 1 k.p.c.
Moc
wiążąca prawomocnego orzeczenia dotyczy przede wszystkim sentencji – jak
wskazał Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 3 października 2012 r. II
CSK 312/12 (LEX nr 1250563) przedmiotem prawomocności materialnej jest
ostateczny rezultat rozstrzygnięcia ujęty w sentencji, a nie przesłanki, które
do niego doprowadziły. Sąd nie jest więc związany ustaleniami wynikającymi z
uzasadnienia orzeczenia w takim zakresie, w jakim nie miały one znaczenia dla
rozstrzygnięcia zawartego w wyroku. Jest natomiast związany wskazanymi w
uzasadnieniu ustaleniami mającymi wpływ na końcowe rozstrzygnięcie, w
szczególności ustaleniami prejudycjalnymi, których skutkiem było wydanie
określonego wyroku lub postanowienia orzekającego co do istoty sprawy (wyrok
Sądu Najwyższego z dnia 19 października 2012 r. V CSK 485/11 (LEX nr 1243099).
Prawomocne rozstrzygnięcia zapadłe w ramach niniejszego postępowania dotyczyły
innych roszczeń niż objęte zaskarżonym wyrokiem, zatem Sąd Okręgowy był
obowiązany, rozpoznając sprawę w zakresie wskazanym w orzeczeniach Sądu
Apelacyjnego, dokonać ustaleń faktycznych niezbędnych dla rozstrzygnięcia o
zasadności tych roszczeń nie będąc związanym ustaleniami dokonanymi w
uzasadnieniu wyroku Sądu Okręgowego z dnia 29 października 2008 r. i na
podstawie własnej oceny dowodów zgromadzonych w toku postępowania.
Za
bezzasadny Sąd Apelacyjny uznał też zarzut naruszenia art. 328 § 1 k.p.c.
Uzasadnienie
zaskarżonego wyroku zawiera bowiem wszystkie elementy konstrukcyjne wskazane w
powyższym przepisie. Ponadto naruszenie przepisu określającego wymagania, jakim
winno odpowiadać uzasadnienie wyroku sądu (art. 328 § 2 k.p.c.), może być ocenione
jako mogące mieć istotny wpływ na wynik sprawy w sytuacjach tylko wyjątkowych,
do których zaliczyć można takie, w których braki w zakresie poczynionych
ustaleń faktycznych i oceny prawnej są tak znaczne, że sfera motywacyjna
orzeczenia pozostaje nieujawniona bądź ujawniona w sposób uniemożliwiający
poddanie jej ocenie instancyjnej. Takich uchybień uzasadnienie zaskarżonego
wyroku niewątpliwie nie zawiera, zaś treść uzasadnienia pozwala na dokonanie
kontroli instancyjnej rozstrzygnięcia.
Zasadny
okazał się natomiast zarzut naruszenia art. 233 k.p.c. skutkujący błędnymi
ustaleniami faktycznymi.
Trafnie
podnoszą skarżący, że brak uzasadnienia dla odmowy uznania za wiarygodne
wszystkich dowodów przedstawionych przez powodów. Niewątpliwe na powodach,
zgodnie z art. 6 k.c., spoczywał ciężar wykazania warunków pobytu jakie
zapewnił im pozwany w ramach wykonania zawartej przez strony umowy oraz zakresu
świadczeń pozwanego wynikających z treści umowy, jednak w ocenie Sądu
Apelacyjnego powodowie przedstawili dowody pozwalające na dokonanie w tym
zakresie ustaleń, w postaci nie tylko własnych zeznań, ale także zdjęć
dołączonych do pozwu i treści reklamacji złożonej w dniu 28 grudnia 2005 r.
Zgodnie
z art. 233 § 1 k.p.c. Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów na podstawie
wszechstronnego rozważenia zebranego materiału i według własnego uznania, przy
czym ocena ta musi być zgodna z zasadami doświadczenia życiowego i regułami
logicznego wnioskowania.
Sąd
Okręgowy nie wskazał żadnych okoliczności podważających wiarygodność dowodów
przedstawionych przez powodów stwierdzając jedynie, że dołączone do pozwu
zdjęcia zostały zakwestionowane przez pozwanego, a same twierdzenia powodów nie
są wystarczające jako środki dowodowe.
Taka
ocena niewątpliwie jest sprzeczna z zasadą wszechstronności wynikającą z art.
233 § 1 k.p.c.
Przepisy
kodeksu postępowania cywilnego nie dają żadnych podstaw do tworzenia swoistej
„hierarchii” dowodów i uznawania określonych środków dowodowych za mniej
wiarygodne z samej ich istoty.
Niewątpliwie
w granicach swobodnej oceny dowodów sąd zobowiązany jest do przeprowadzenia
selekcji dowodów, tj. dokonania wyboru tych, na których się oparł i
ewentualnego odrzucenia innych, którym odmówił wiarygodności.
Nie
jest jednak zgodne z treścią art. 233 § 1 k.p.c. pominięcie wszystkich dowodów
przedstawionych przez stronę tylko z tego powodu, że Sąd dowody te uznaje za
„niewystarczające” gdyż nie są to dowody z zeznań świadków.
Także
stanowisko pozwanego nie daje podstaw do negatywnej oceny wiarygodności dowodów
przedstawionych przez powodów. Pozwany wprawdzie zaprzeczył, aby na terenie
hotelu występowały uchybienia opisane w pozwie i wskazał na nieczytelność zdjęć
dołączonych do pozwu, jednak nie zwalniało to Sądu z obowiązku dokonania oceny
wiarygodności dowodów przedstawionych przez powodów zgodnie z regułami
określonymi przepisem art. 233 § 1 k.p.c.
W
ocenie Sądu Apelacyjnego przedstawione przez powodów dowody w postaci zeznań P.
K. oraz A. K., a także zdjęć dołączonych do pozwu i treści złożonej w dniu 28
grudnia 2005 r. reklamacji są spójne i zgodne ze sobą, w sposób szczegółowy
opisując warunki pobytu powodów w hotelu (...).
Pozwany
nie podjął zaś żadnej próby podważenia wiarygodności tych dowodów, poza samym
zakwestionowaniem faktów przedstawionych przez powodów.
W
oparciu o powyższe dowody Sąd Apelacyjny ustalił, że warunki w jakich zostali zakwaterowani powodowie odbiegały znacząco od
standardu hotelu czterogwiazdkowego i warunków pobytu objętych ofertą pozwanego
opisaną w katalogu (k. 12 akt). Zgodnie z opisem katalogowym i treścią
zawartej przez strony umowy powodowie mieli być zakwaterowania w apartamencie
typu (...), z dwiema sypialniami z klimatyzacją, pokojem mieszkalnym,
telefonem, TV, sejfem, aneksem kuchennym z lodówką, łazienką z WC i suszarnią,
o standardzie hotelu czterogwiazdkowego. Powodowie w otrzymanym apartamencie nr
(...) stwierdzili zwilgocenie pokoju, przestarzałe, zardzewiałe wyposażenie
łazienek, grzyb na ścianach, odpadające płytki, zużyte ręczniki i koce bez
poszewek, brak miejsca na łóżeczko dla dziecka. Po zgłoszeniu w recepcji
zastrzeżeń co do standardu apartamentu powodowie następnego dnia zostali
przekwaterowani do dwu odrębnych pokoi, których standard nie odbiegał od
stwierdzonego w apartamencie: w czasie opadów woda przeciekała z tarasu, na
ścianach były widoczne zagrzybienia, odpadały płytki w łazience, nie działały
telewizory, sejfy były niesprawne, meble były poobijane. Powodowie złożyli
reklamację w dniu 28 grudnia 2005 r., a potem już w kraju w dniu 23 stycznia 2006
r., żadna z reklamacji nie została uwzględniona.
W
świetle powyższych ustaleń faktycznych nie ulega wątpliwości, iż pozwany nie
wykonał w sposób należy zobowiązania wynikającego z zawartej umowy, oferując
powodom pobyt w warunkach znacznie odbiegających od uzgodnionych.
Na
obecnym etapie postępowania żądania powodów obejmują:
-
zasądzenie odszkodowania
-
nakazanie pozwanemu opublikowania przeproszenia za naruszenie dóbr osobistych
powodów.
W
ocenie Sądu Apelacyjnego wskazane wyżej ustalenia faktyczne dają pełną podstawę
do uznania, że pozwany w sposób nienależyty wykonał swoje zobowiązanie
wynikające z zawartej przez strony umowy.
Zgodnie
z art. 11a ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o usługach turystycznych (tekst
jedn. Dz. U. z 2004 r. Nr 223, poz. 2268 ze zm.) organizator turystyki
odpowiada za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy o świadczenie usług
turystycznych, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest spowodowane
wyłącznie:
1)działaniem
lub zaniechaniem klienta;
2)działaniem
lub zaniechaniem osób trzecich, nieuczestniczących w wykonywaniu usług
przewidzianych w umowie, jeżeli tych działań lub zaniechań nie można było
przewidzieć ani uniknąć, albo
3)siłą
wyższą.
Jak
wskazał Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały z dnia 19 listopada 2010 r. III
CZP 79/10 (OSNC 2011/4/41) art. 11a ustawy o działalności turystycznej jest
przepisem szczególnym w stosunku do art. 471 k.c., a treść tego przepisu wynika
z dokonanej ustawą z dnia 8 grudnia 2000 r. o zmianie ustawy o szkolnictwie wyższym,
ustawy o wyższych szkołach zawodowych, ustawy o transporcie kolejowym i ustawy
o usługach turystycznych oraz ustawy - Kodeks postępowania cywilnego, ustawy
Prawo o ustroju sądów powszechnych i ustawy o działach administracji rządowej -
w związku z dostosowaniem do prawa Unii Europejskiej (Dz.U. Nr 122, poz. 1314)
nowelizacji ustawy o usługach turystycznych będącej implementacją dyrektywy nr
90/314/EWG z 13 czerwca 1990 r. w sprawie zorganizowanych podróży, wakacji i
wycieczek, przy czym art. 11 a ustawy o usługach turystycznych stanowi
odpowiednik art. 5 ust. 1 i 2 dyrektywy. Orzeczeniem interpretującym powyższy
przepis dyrektywy jest wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE nr C-168/00, w którym
Trybunał uznał, że brak specyfikacji w art. 5 dyrektywy 90/314 rodzajów
uszczerbków podlegających kompensacji - jako zabieg celowy - stwarza podstawy
do szerokiej interpretacji pojęcia szkody, czemu sprzyja także pozanormatywne
znaczenie umowy o imprezę turystyczną; turystyka jako sektor przekrojowy i
związany z wieloma dziedzinami działalności gospodarczej jest obiektem
szczególnej dbałości o wzrost konkurencyjności i upraszczanie istniejącego
prawodawstwa europejskiego (por. rezolucję Parlamentu Europejskiego z dnia 29
listopada 2007 r. w sprawie odnowionej polityki turystycznej UE: Ku
silniejszemu partnerstwu na rzecz turystyki europejskiej - 2006/2129/INI). Poza
tym, podstawowym bodźcem pobudzającym konsumenta do korzystania z imprezy
turystycznej jest osiągnięcie korzyści niematerialnej (przyjemności wypoczynku,
spokoju, relaksu, poczucia komfortu itp.); nieuzyskanie jej na skutek zaniedbań
organizatora, a więc utrata przyjemności (zmarnowanie urlopu) jest często
jedynym uszczerbkiem poniesionym przez konsumenta.
Wobec
powyższego pojęciem szkody należy obejmować także uszczerbek niemajątkowy w
postaci utraty przyjemności wypoczynku, zaś konsument ma prawo do uzyskania
odszkodowania za uszczerbek niemajątkowy poniesiony na skutek niewykonania lub
nienależytego wykonania zobowiązania.
W
omawianej uchwale Sąd Najwyższy wskazał na obowiązek wykładni prawa polskiego
będącego implementacją dyrektywy w sposób zgodny z dyrektywą i interpretacją
Trybunału stwierdzając, że odpowiedzialność organizatora turystyki za
niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy o świadczenie usług turystycznych
obejmuje szkodę majątkową i niemajątkową (art. 11a ustawy o usługach
turystycznych). Podobne stanowisko Sąd Najwyższy zajął także w wyroku z dnia 24
marca 2011 r. I CSK 372/10 (OSNC-ZD 2012/1/21).
Żądanie
obejmujące odszkodowanie w kwocie 12 536,52 zł powód P. K. wywodził z
okoliczności wskazujących na nieodpowiadające treści zawartej umowy warunki
pobytu zaoferowane przez pozwanego powodom w ramach zorganizowanego wypoczynku.
Rozważania zawarte w uzasadnieniu wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 8 września
2009 r. nie dotyczą tego żądania, gdyż w tym zakresie Sąd Apelacyjny wskazał na
brak rozpoznania istoty sprawy wobec braku ustosunkowania się przez Sąd
Okręgowy do roszczenia powoda obejmującego zasądzenie odszkodowania, za
bezzasadne uznając żądanie zasądzenia zadośćuczynienia w kwocie 5000 zł na
rzecz każdego z powodów wywodzone z naruszenia dóbr osobistych powodów.
Sąd
Apelacyjny w obecnym składzie uznaje za zasadne przyznanie konsumentom ochrony
zgodnej z przytoczonym wyżej orzecznictwem, a więc zasądzenie kwoty
rekompensującej poniesioną przez powoda szkodę majątkową i niemajątkową
wynikającą z nienależytego wykonania przez pozwanego usługi turystycznej.
Niewątpliwie
ścisłe oszacowanie szkody poniesionej przez powoda jest niemożliwe w okolicznościach
sprawy niniejszej, co uzasadnia zastosowanie art. 322 k.p.c.
Biorąc
pod uwagę fakt, że powodowie skorzystali z wypoczynku objętego łączącą strony
umową, a mimo znacznych niedogodności na jakie zostali narażeni, brak dalej
idących negatywnych następstw warunków, w jakich wypoczynek się odbywał, w tym
dolegliwości zdrowotnych, Sąd Apelacyjny uznał za zasadne zasądzenie na rzecz
powoda P. K. odszkodowania odpowiadającego 20% uiszczonej ceny, tj. w kwocie
3761 zł, uznając za zbyt daleko idące żądanie zwrotu całej kwoty wpłaconej
zgodnie z umową.
Sąd
Apelacyjny uznał też, że poczynione w niniejszej sprawie ustalenia faktyczne
dają podstawy do częściowego uwzględnienia apelacji także w zakresie żądania
wywodzonego z naruszenia dóbr osobistych powodów P. K. i J. K..
Jak
jednoznacznie wskazał Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia z dnia 24
marca 2011 r. prawo do spokojnego wypoczynku (urlopu) nie jest dobrem osobistym
objętym katalogiem z art. 23 k.c., co jednak nie zwalnia sądu z obowiązku rozważenia,
czy w okolicznościach faktycznych sprawy pozwana naruszyła jedno z dóbr
osobistych podlegających ochronie na podstawie art. 23 k.c. i czy wskazany
sposób usunięcia tego naruszenia jest adekwatny do sposobu jego naruszenia.
Przy
rozstrzyganiu zasadności roszczeń powodów wywodzonych z art. 24 k.c., przede
wszystkim należy zatem dokonać oceny czy doszło do naruszenia konkretnego dobra
osobistego, uwzględniając nie tylko sferę indywidualnych przeżyć
poszkodowanego, ale biorąc pod uwagę przeciętną reakcję człowieka. Opierając
się na obiektywnych kryteriach sąd powinien ustalić, czy wskutek działania
sprawcy została naruszona sfera uczuciowa danej osoby związana z jej określonym
dobrem osobistym.
Kodeks
cywilny nie zawiera definicji dobra osobistego, a art. 23 k.c. zawiera jedynie
przykładowe wyliczenie dóbr osobistych podlegających ochronie prawnej na
podstawie art. 24 k.c.
W
doktrynie i orzecznictwie wskazuje się, że dobra osobiste są prawami
niemajątkowymi, ściśle związanymi z osobą fizyczną, niezbywalnymi i skutecznymi
w stosunku do wszystkich innych osób.
W
okolicznościach niniejszej sprawy należy rozważyć, czy doszło do naruszenia
dóbr osobistych powodów w postaci zdrowia i godności osobistej.
Sąd
Apelacyjny nie znalazł podstaw do uznania, że warunki pobytu w hotelu naraziły
na szwank zdrowie powodów, powodowie nie powołali też żadnych okoliczności
uzasadniających takie stwierdzenie.
Tym
niemniej Sąd Apelacyjny uznał, że zostały naruszone dobra osobiste powodów w
postaci godności osobistej.
Prawo
człowieka do poszanowania godności, wyrażającej się w poczuciu własnej wartości
i oczekiwaniu szacunku ze strony innych ludzi, dotyczy wszystkich aspektów
życia osobistego człowieka. Zaoferowane powodom warunki pobytu nie tylko nie
odpowiadały standardowi wynikającemu z zawartej umowy, ale nie były też godne.
Godność osobista to między innymi oczekiwanie szacunku ze strony innych ludzi.
Oczekiwanie szacunku, to również oczekiwanie na zapewnienie odpowiednich,
godziwych warunków wypoczynku, a więc warunków zapewniających spokój i
umożliwiających swobodne i pełne korzystanie z oferowanych przez pozwaną
świadczeń, a także na odpowiednie reagowanie na zgłoszone nieprawidłowości.
Zapewnienie warunków pobytu w sposób znaczący odbiegających od obowiązujących
standardów i pozorne uwzględnienie zgłaszanych zastrzeżeń przez zaoferowanie
warunków jeszcze gorszych, narusza w ocenie Sądu Apelacyjnego dobro osobiste
powodów w postaci godności osobistej.
Z
art. 24 k.c. wynika domniemanie bezprawności działania sprawcy, zatem ciężar
dowodu, że działanie nie było bezprawne obciąża pozwanego, który nie wykazał,
aby w tym wypadku nienależyte wykonanie zobowiązania było działaniem zgodnym z
prawem.
Za
zasadne Sąd Apelacyjny uznał zatem żądanie usunięcia skutków naruszenia dóbr
osobistych powodów przez złożenie na ręce powoda P. K. przeproszenia o
wskazanej w wyroku treści.
Powodowie
sprecyzowali w tym zakresie swoje żądanie wskazując jakiej treści przeproszenia
oczekują od pozwanego.
Jak
wskazał Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 5 czerwca 2009 r. I CSK
465/08 treść oświadczenia, o jakim mowa w art. 24 § 1 k.c., powinna być
adekwatna do działania naruszającego dobra osobiste pokrzywdzonego, zatem
powinna do tego działania się odnosić.
Zgodnie
z art. 24 § 1 k.c. ocenie sądu podlega kwestia, czy żądana przez powoda treść i
forma oświadczenia jest odpowiednia i celowa do usunięcia skutków naruszenia, a
zatem sąd może ingerować w żądaną treść oświadczenia przez ograniczenie jej
zakresu czy uściślenie lub wyeliminowanie niektórych sformułowań, nadanie mu
przejrzystości i poprawności pod względem językowym (wyrok Sądu Najwyższego z
dnia 19 października 2007 r. II PK 76/07 i z dnia 6 lutego 2013 r. V CSK
123/12).
W
ocenie Sądu Apelacyjnego treść przeproszenia wskazanego przez powodów wymagała
korekty, gdyż szczegółowy opis warunków pobytu powodów, w sytuacji, gdy do
naruszenia ich dóbr osobistych doszło w 2005 r., a obecny standard usług
świadczonych przez pozwaną nie musi odpowiadać tym, jakie zaoferowano powodom,
przekracza zakres niezbędny dla usunięcia skutków naruszenia.
Ponadto
za bezzasadne Sąd Apelacyjny uznał żądanie zamieszczenia przeproszenia w
dzienniku (...).
Jak
wskazał Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 6 lutego 2013 r. V CSK
123/12 złożenie odpowiedniego oświadczenia przez pozwanego może spełnić funkcję
adekwatności, jeśli uwzględnione zostaną miejsce i czas dokonanego naruszenia
oraz dotarcie do wiadomości osób, które miały możliwość zapoznania się z
treścią naruszającą dobra osobiste. Może polegać na odwołaniu, sprostowaniu lub
przeproszeniu. Nie ma potrzeby podawania do wiadomości szerokiego kręgu osób
oświadczenia związanego z naruszeniem godności osobistej.
Sąd
Apelacyjny wziął pod uwagę fakt, że naruszenie dóbr osobistych powodów nie było
publiczne, okoliczności pobytu powodów w hotelu są znane wąskiemu gronu osób, a
zastosowane środki nie powinny stanowić nadmiernej szykany dla pozwanego i
uznał za wystarczające dla usunięcia skutków naruszenia nakazanie pozwanemu
przesłania treści przeproszenia na adres powoda P. K., będącego jednocześnie
przedstawicielem ustawowym małoletniego J. K..
Mając
powyższe na względzie, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. Sąd Apelacyjny
częściowo zmienił zaskarżony wyrok, zaś w pozostałym zakresie apelacja powodów jako
bezzasadna podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.
O
kosztach postępowania za obie instancje orzeczono na podstawie art. 100 k.p.c.
Jestem pod wrażeniem. Bardzo dobry artykuł.
OdpowiedzUsuń